د ميندو او پلرونو رخصتي (Elternzeit)

د لاندې شرطونو په پوره کولو له الټرن‌څایټ څه ګټه اخستلای شئ:

-        کار يا دنده لرئ؛

-        له خپل ماشوم سره يوځای ژوند کوئ؛

-        په خپله د خپل ماشوم پالنه کوئ.

د دندې يا کار درلودونکي هغه کسان دي چې له يوه شرکت، ادارې يا سازمان سره دنده ولري. د الټرن‌څایټ قوانين د هغه چا لپاره هم دي چې نيمه وخته (Teilzeit) کار کوي؛ ميني‌جاب لري او يا اوسبيلډونګ يا وايټربيلډونګ (Weiterbildung) ترسره کوي. د خپلواک کار ترسره کوونکي، بېکاره شوي، د کورونو مېرمنې او نارينه، زده‌کوونکي او محصلين د الټرن‌څایټ د کارولو فرصت نه لري. په ياد مو وي چې د دولت د رسمي کارکوونکو، قاضيانو او عسکرو لپاره بېل قوانين پلي کيږي. په دې اړه د مالوماتو لپاره له مامورينو يا ټولنيزو خدمتونو له څانګې پوښتنه وکړئ.

د الټرن‌څایټ قوانين ستاسې د خپلو بچيانو، ستاسې د ژوند د ملګرې يا ملګري د بچيانو، رضاعي بچيانو او په زوی‌ولۍ يا لورولۍ نيول شوو ماشومانو لپاره د پلي کېدو وړ دي. په استثنايي‌حالتونو کې دا قوانين د لمسيانو، خوريونو، خورځو، ورېرونو او ورېرو لپاره هم الټرن‌څایټ اخستلای شئ. دا کار يوازې هغه وخت کيږي چې د ماشوم خپل مور او پلار په خپله د ماشوم پالنه ونه شي کړای.

يادونه: که بچيان مو وړکتون ته ولاړ شي او يا يې کومه بله مېرمن (Tagesmutter) د ورځې له خوا وساتي؛ بيا هم کولای شئ الټرن‌څایټ واخلئ. د ماشومانو د روزنې په اړه نور مالومات د ماشومانو د پالنې په څپرکي کې کتلای شئ.

د الټرن‌څایټ پر مهال د خپل کار ادارې يا شرکت څخه معاش يا پیسې نه شئ ترلاسه کولای. البته کولای شئ د الټرن‌ګېلډ غوښتنه وکړئ. الټرن‌ګېلډ يوه دولتي مالي مرسته ده چې د وړو ماشومانو ميندو او پلرونو ته ورکول کيږي. په دې اړه لا زيات مالومات زموږ په بل څپرکي، الټرن‌ګېلډ کې لوستلای شئ.

د ماشوم له مور او پلار هر يو کولای شي تر درې کالونو پورې بې‌معاشه رخصت يا الټرن‌څایټ واخلي. له ميندو څخه د ماشوم له زېږون وروسته د ميندو د خونديتوب (Mutterschutz) د رخصتۍ موده له دې درې کالو کميږي. په دې مانا چې له د ماشوم له زېږېدو وروسته د ميندو لپاره شپږ اونۍ قانوني رخصت هم د الټرن‌څایټ برخه ګڼل کيږي او د الټرن‌څایټ پاته وخت به يې شپږ اونۍ کم درې کاله وي.

پلرونه کولای شي د ماشوم له زېږېدو سملاسي وروسته الټرن‌څایټ واخلي او ميندې کولای شي د ميندو د خونديتوب (Mutterschutz) له رخصت وروسته الټرن‌څایټ ته ولاړې شي. دوی دواړه بايد د الټرن‌څایټ له درې کلنې مودې يو څه برخه د ماشوم له درې‌ کلنۍ پوره کېدو مخې واخلي. مور او پلار دواړه بايد د الټرن‌څایټ ټوله رخصتي د ماشوم له ۸کلنۍ وړاندې واخلي. له دې پرته تاسې کولای شئ د الټرن‌څایټ پيل او پای خپله وټاکئ. په ياد مو وي چې له مور او پلار دواړو يو يې پر يوه وخت الټرن‌څایټ ته تلای شي.

د ميندو او پلرونو رخصتۍ يا الټرن‌څایټ لپاره بايد له خپل رييس يا کارځای څخه په ليکلي ډول غوښتنه وکړئ. ټليفوني يا د برېښناليک له لارې غوښتنه نه منل کيږي. د دې کار لپاره ځانګړې فورمه نشته خو پر (elternzeit.de) وېبسایټ يې ځينې بېلګې موندلای شئ. په خپله عريضه يا غوښتنليک کې بايد د الټرن‌څایټ پيل او پای په نښه کړئ او د تاييد لپاره يې بايد ليکلی ليک ترلاسه کړئ. په دې ډول کولای شئ د ناسم پوهاوي او ستونزو مخنيوی وکړئ.

يادونه: د ماشوم د درې‌کلنۍ له پوره کېدو وړاندې بايد د الټرن‌څایټ د غوښتنې پر مهال دا څرګنده کړئ چې په راتلونکو دوو کالونو کې رخصت څه ډول اخلئ. د وخت دې ټاکلو ته محدوده دوره (Bindungszeitraum) وايي او بدلون يې يوازې د کارورکوونکې ادارې په موافقت ممکن دی.

که ماشوم مو د ۲۰۱۵ کال د جولای مياشتې له لومړۍ نېټې وروسته زېږېدلی وي؛ ستاسې په اړه لاندې قوانين پلي کيږي:

-        که غواړئ د ماشوم د زېږون له درېيمې کاليزې وړاندې الټرن‌څایټ واخلئ؛ بايد لږ تر لږه اووه اونۍ مخکې د خپل کار ادراې يا شرکت ته خبر ورکړئ.

-        که غواړئ د ماشوم د درېيمې او اتمې کاليزې تر منځ الټرن‌څایټ ته ولاړ شئ؛ بايد لږ تر لږه ۱۳ اونۍ وړاندې خپلې ادارې ته خبر ورکړئ.

که ماشوم مو د ۲۰۱۵ کال د جولای مياشتې له لومړۍ نېتې وړاندې زېږېدلی وي؛ د وخت له په پام کې نيولو پرته بايد لږ تر لږه اووه اون‍ۍ وړاندې خپل الټرن‌څایټ پلان کړئ او ادارې ته خبر ورکړئ. په ځانګړو حالتونو کې، د بېلګې په ډول که ماشوم مو وختي زېږېدلی وي؛ کولای شئ دا وخت راکم کړئ. د دې کار لپاره له خپلې ادارې يا شرکت سره خبرې وکړئ.

تر هغه مهاله چې په الټرن‌څایټ کې ياست؛ د منفکېدو پر وړاندې خوندي ياست. دا خونديتوب د الټرن‌څایټ له پيل اته اونۍ وړاندې پلی کيږي او په دې موده کې مو څوک د منفکېدلو حق نه لري. البته مخکې مو بايد د الټرن‌څایټ غوښتنه کړې وي. که غواړئ په څو مختلفو وختونو کې الټرن‌څایټ واخلئ؛ بيا مو هم څوک د دې وختونو پر مهال د منفکېدو حق نه لري.

د منفکېدو پر وړاندې د دې خونديتوب د له منځه تلو لپاره ځينې استثناوې هم شته. د بېلګې په توګه که شرکت ډېوالي شي او يا څوک د کار قرارداد مات کړي؛ منفکېدل يې شوني دي. البته په داسې حالاتو کې بايد د کار د خونديتوب د څارنې ادارې (Aufsichtsbehörde für Arbeitsschutz) موافقه ترلاسه شي. که هغوی هم موافقه وکړي؛ بيا هم کولای شئ د منفکېدو پر وړاندې اعتراض او شکايت وکړئ. د دې کار لپاره د منفکېدلو له خبرتيا ترلاسه کولو وروسته ۳ اونۍ وخت لرئ. پر (anwaltauskunft.de) وېبسایټ د ځان لپاره يو وکيل موندلای شئ.

هو. تاسې په خپله کولای شئ د الټرن‌څایټ پر مهال هم کار پرېږدئ او قرارداد فسخه کړئ. البته د دې کار لپاره بايد په خپل کاري قرارداد کې د فسخه کولو مودې ته پام وکړئ.

د قانون له مخې تاسې کولای شئ له دې رخصت وروسته بېرته خپل کارځای ته راوګرځئ او خپله پخوانۍ دنده ترلاسه کړئ. که دا کار شونی نه وي؛ ستاسې د کار اداره يا شرکت بايد له هغه موقف سره برابر بله دنده يا کار درکړي. د دې تر څنګ ستاسې معاش بايد له پخواني هغه کم نه وي.

که دالټرن‌څایټ پر مهال هېڅ کار نه کوئ؛ ستاسې کلنۍ رخصتي د الټرن‌څایټ د هرې مياشتې په نسبت يو پر دوولس اندازه کميږي. د بېلګې په ډول که يو کال الټرن‌څایټ واخلئ؛ د کال نور ټول رخصت له لاسه ورکوئ. پاته هغه رخصتۍ چې له الټرن‌څایټ د مخه مو ټولې کړې دي؛ له منځه نه ځي. دا رخصتۍ کولای شئ د الټرن‌څایټ له پای ته رسېدو وروسته واخلئ.

که د الټرن‌څایټ پر مهال له خپلې ادارې سره نيمه وخت کار کوئ؛ ستاسې کلنۍ رخصتۍ نه کميږي. البته پاته نورې رخصتۍ چې تاسې د خپل الټرن‌څایټ پر مهال نه دي اخيستې؛ له منځه ځي.

که د الټرن‌څایټ په اړه نورې پوښتنې لرئ؛ کولای شئ د لويانو مهاجرو لپاره د مشورتي خدمتونو ادارې يوې څانګې ته ورشئ. د دې ادارې کارکوونکي په څو ژبو خبرې کوي او ستاسې سره مرسته کولای شي. په خپل شاوخوا کې د مهاجرو د مشورو يو مرکز پر (bamf.de) وېبسایټ موندلای شئ.